(Bao gồm các ám ảnh sợ khoảng trống và ám ảnh sợ xã hội)
Biểu hiện lâm sàng
Bệnh nhân có thể né tránh hoặc hoạt động rất hạn chế do sợ.
Họ có thể có nhiều khó khăn trong việc đi đến phòng khám bác sĩ, đi mua sắm, đi thăm viếng người khác.
Bệnh nhân đôi khi có các triệu chứng cơ thể (đánh trống ngực, thở nhanh, “hen phế quản”). Phỏng vấn sâu sẽ thấy các nỗi sợ hãi đặc hiệu.
Các nét đặc trưng để chẩn đoán
Nỗi sợ hãi mạnh mẽ nhưng vô lý về các vị trí hay sự kiện đặc biệt. Bệnh nhân thường né tránh tất cả những tình huống này.
Các tình huống gây sợ hãi thường gặp là:
- Sợ ở nhà một mình.
- Sợ các vị trí mở.
- Sợ nói trước công chúng.
- Sợ đám công, nơi công cộng.
- Sợ đi du lịch trong xe buýt, ô tô con, tàu điện hoặc trên máy bay.
- Sợ các sự kiện xã hội.
Bệnh nhân có thể không dám ra ngoài một mình vì sợ hãi.
Chẩn đoán phân biệt :
- Nếu các cơn lo sợ chiếm ưu thế phân biệt với Rối loạn hoảng sợ
- Nếu khí sắc giảm, buồn rầu nổi bật phân biệt với Trầm cảm
- Nhiều hướng dẫn quản lý vào trang bên có thể có hiệu quả đối với các ám ảnh sợ đặc hiệu (ví dụ: sợ nước, sợ chỗ cao).
Các hướng dẫn quản lý
Thông tin cơ bản dành cho bệnh nhân và gia đình
- Ám ảnh có thể điều trị được
- Việc tránh né các tình huống gây ra sợ sẽ càng làm cho sợ hãi tăng lên.
- Tiến hành một cách hệ thống các bước đặc biệt có thể giúp bệnh nhân vượt qua nỗi sợ hãi.
Tư vấn cho bệnh nhân và gia đình
- Khuyến khích các bệnh nhân thực hành phương pháp thở có kiểm soát để giảm các triệu chứng cơ thể của sợ.
- Yêu cầu bệnh nhân làm một bảng liệt kê tất cả các tình huống đã làm cho họ sợ hãi và tránh né mặc dù người khác không như vậy.
- Thảo luận cách đấu tranh với nỗi sợ hãi đã được cường điệu này (ví dụ: bệnh nhân tự nhủ rằng “tôi đang có cảm giác hơi sợ một chút vì có một đám đông lớn. Cảm giác này sẽ qua đi trong vài phút”).
- Đặt kế hoạch với các bước tiến hành để giúp bệnh nhân có thể đương đầu và làm quen với các tình huống gây sợ:
+ Định ra bước đi đầu tiên đến các tình huống gây sợ (ví dụ: đi bộ một đoạn ngắn ra khỏi nhà với một thành viên gia đình).
+ Bước đi ban đầu này cần được thực hành một giờ mỗi ngày đến khi bệnh nhân không còn sợ hãi nữa.
+ Nếu tình trạng gây sợ vẫn còn gây lo âu, bệnh nhân cần tiến hành thở một cách chậm rãi và thư giãn, tự nhủ rằng sợ hãi sẽ qua đi trong khoảng 30 phút. Bệnh nhân không nên rời khỏi tình huống gây sợ cho đến khi sợ hãi lắng dịu đi.
+ Tiến thêm một bước khó khăn hơn một chút và lặp lại điều đó (ví dụ: ra khỏi nhà với thời gian lâu hơn).
+ Không uống rượu hay thuốc chống lo âu trong thời gian ít nhất 4 giờ trước khi thực hiện các bước này.
+ Xác định một bạn hay thành viên gia đình là người sẽ giúp bệnh nhân vượt qua sự sợ hãi. Các nhóm tự giúp lẫn nhau có thể trợ giúp để đối đầu với các tình huống gây sợ hãi.
- Bệnh nhân nên tránh uống rượu hoặc các thuốc bình thần để đối phó với các tình huống sợ.
Điều trị bằng thuốc
- Sử dụng các phương pháp tư vấn như trên, nhiều bệnh nhân sẽ không cần phải dùng thuốc. Tuy nhiên, nếu có trầm cảm có thể dùng thuốc chống trầm cảm (ví dụ: Imipramin 50-150mg trong 10 ngày).
- Với các bệnh nhân mà các triệu chứng ít và không xảy ra thường xuyên. Đôi khi có thể giải quyết được bằng các thuốc giải lo âu (ví dụ: Benzodiazepin). Việc sử dụng thường xuyên thuốc giải lo âu có thể dẫn đến lệ thuộc thuốc đồng thời lại dễ xuất hiện lại các triệu chứng khi dừng thuốc.
- Để điều trị rối loạn lo sợ thực hiện (ví dụ: sợ nói trước công chúng) thuốc chẹn β có thể làm giảm các triệu chứng cơ thể.
Khám chuyên khoa
Xem xét khám chuyên khoa nếu lo sợ đã gây rối loạn khả năng hoạt động thông thường của bệnh nhân (ví dụ: bệnh nhân không thể đi ra khỏi nhà) tồn tại dai dẳng. Việc điều trị bằng liệu pháp hành vi nếu có, có thể hiệu quả cho các bệnh nhân mà các trị liệu trên không có tiến bộ.