Rối loạn stress sau sang chấn ( Post Traumatic Stress Disorder –PTSD) là các rối loạn phát sinh như một sự đáp ứng trì hoãn sau sang chấn có tính chất đe doạ, thảm hoạ đặc biệt, có thể gây đau khổ lan tràn cho hầu hết bất cứ ai, xuất hiện dưới 6 tháng sau sang chấn. Nhân cách có vai trò như yếu tố thuận lợi.
2. Nguyên nhân
Các chấn thương tâm lý quá mạnh, tác động trực tiếp đến người bệnh như:
-Đe doa đến tính mạng hay gây thương tích cho người bệnh.
-Chứng kiến các sự kiện chết chóc và vết thương đe dọa tính mạng người khác.
- Binh sĩ tham gia các cuộc chiến tranh.
-Bạọ lực gây chết người và tổn hại nghiêm trọng.
-Đe dọa tính mạng hoặc vết thương của một thành viên trong gia đình hoặc của người thân.
-Đối với trẻ em, các sự kiện gây sợ hãi mãnh liệt, mất sự giúp đỡ, bị lạm dụng tình dục…
3.Biểu hiện lâm sàng:
Triệu chứng của rối loạn stress đa dạng tùy thuộc vào vào người bệnh có biểu hiện khác nhau, có liên quan với yếu tố tâm lý quá mạnh, tác động trực tiếp tới người bệnh:
- Sống lại các sự kiện: “Mảnh hồi tưởng”, nhớ lại miễn cưỡng hoàn cảnh sang chấn lặp đi, lặp lại; giấc mơ, sống lại cơn ác mộng trên nền tảng cảm xúc bị tê liệt (cảm thấy không quan tâm đến bất kỳ điều gì khác).
- Né tránh hoàn cảnh gợi lại sang chấn: không xem những hình ảnh, không đến những nơi, không gặp những người…có thể gợi lại chấn thương.
- Không đáp ứng với môi trường xung quanh, xa lánh mọi người.
- Rối loạn nhận thức, khó tập trung, khó chịu giận dữ, tư duy chậm, tập trung vào sang chấn, trí nhớ giảm…
- Có thể có cơn hoảng sợ hoặc tấn công đột ngột do nhớ lại hoặc diễn lại hoàn cảnh sang chấn.
- Cảm xúc: có thể có trầm cảm, lo âu kết hợp,
- Mất cân bằng thần kinh thực vật: tăng cảm giác hay giật mình, mất ngủ…
- Dễ nghiện rượu, ma tuý..
Người bệnh bình phục dần; một số tiến triển mạn tính, nhiều năm có thể gây biến đổi nhân cách.
4. Chẩn đoán
- Có yếu tố stress trong khoảng thời gian 6 tháng
- Có triệu chứng điển hình “mảnh hồi tưởng” về sang chấn.
- Cảm xúc thờ ơ rõ rệt, tê liệt cảm xúc, né tránh kích thích gây hồi tưởng lại sang chấn.
- Rối loạn thần kinh thực vật, rối loạn hành vi, rối loạn khí sắc.
5. Điều trị
- Cô lập sang chấn; ngăn chặn cơn
+ Liệu pháp tâm lý :
- Giải mẫn cảm, thư giãn
- Chấp nhận sự kiện
-Tái tạo niềm tin cho người bệnh
+ Thuốc:
-Thuốc bình thản, giải lo âu: Seduxen, Lexomil, Stresam…
-Thuốc chống trầm cảm : Amitriptilin, Zoloft, Remeron…
+ Thuốc tăng cường thể trạng , vitamin, muối khoáng…